Dưới đây là 6 thay đổi lớn nhất mà các chủ doanh nghiệp cần nắm bắt:
1. "BẢNG CÂN ĐỐI KẾ TOÁN" ĐỔI TÊN THÀNH "BÁO CÁO TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH"
Tên gọi mới thể hiện sự thay đổi căn bản trong tư duy: mục tiêu của báo cáo là phải phản ánh trung thực "sức khỏe" tài chính thực sự của doanh nghiệp, chứ không chỉ đơn thuần là cung cấp đủ số liệu để nộp.
Theo quy định mới, doanh nghiệp cũng được linh hoạt hơn, có thể lược bỏ các chỉ tiêu không có số liệu và sắp xếp lại các chỉ tiêu trên báo cáo mà không làm mất đi tính hợp lệ.
2. DOANH NGHIỆP ĐƯỢC TỰ THIẾT KẾ HỆ THỐNG KẾ TOÁN RIÊNG
Quy định "mọi công ty chung một form" như trước đây sẽ không còn. Giờ đây, doanh nghiệp được trao quyền tự chủ trong việc thiết kế hệ thống tài khoản chi tiết (thêm tài khoản cấp 2, cấp 3), tự thiết kế mẫu sổ và mẫu chứng từ riêng.
Điều kiện tiên quyết là doanh nghiệp phải ban hành quy chế nội bộ rõ ràng.
3. ĐƯỢC PHÉP SỬ DỤNG NGOẠI TỆ LÀM ĐƠN VỊ KẾ TOÁN
Nếu phần lớn giao dịch của doanh nghiệp được thực hiện bằng ngoại tệ (như USD, EUR), doanh nghiệp có thể chọn ngoại tệ đó làm đơn vị kế toán chính thức.
Điều này giúp báo cáo tài chính phản ánh chính xác hơn, tránh bị méo mó số liệu do việc quy đổi tỷ giá liên tục. Tuy nhiên, các báo cáo khi nộp cho cơ quan quản lý nhà nước vẫn phải được quy đổi về VND, thể hiện sự tự do hơn trong khuôn khổ quản lý.
4. THÊM MẪU BÁO CÁO CHO DOANH NGHIỆP "KHÔNG CÒN HOẠT ĐỘNG LIÊN TỤC"
Thông tư 99 bổ sung một mẫu báo cáo riêng cho các doanh nghiệp không còn đáp ứng giả định hoạt động liên tục. Cụ thể, nếu doanh nghiệp đang trong giai đoạn giải thể, sáp nhập hoặc thanh lý, sẽ phải lập một bộ báo cáo riêng biệt.
Mục đích là để phản ánh đúng "tình trạng sức khỏe cuối đời" của doanh nghiệp. Ví dụ, một doanh nghiệp đang bán toàn bộ tài sản mà vẫn nộp báo cáo theo mẫu "kinh doanh bình thường" là vi phạm chuẩn mực mới.
5. BẮT BUỘC BAN HÀNH QUY CHẾ KIỂM SOÁT KẾ TOÁN NỘI BỘ
Đây là một trong những thay đổi quan trọng nhất. Lần đầu tiên, Bộ Tài chính yêu cầu mọi doanh nghiệp phải có cơ chế kiểm soát kế toán nội bộ, bao gồm: quy trình phê duyệt, cơ chế đối chiếu và hệ thống phân quyền rõ ràng.
Điều này giải quyết tình trạng rủi ro "mất sổ" khi kế toán trưởng nghỉ việc. Với Thông tư 99, sự cố mất mát dữ liệu sẽ không còn được xem là "lỗi cá nhân" mà sẽ bị quy trách nhiệm là "vi phạm hệ thống kiểm soát" của doanh nghiệp.
6. CHUẨN HÓA QUY ĐỊNH KHI MUA BÁN, SÁP NHẬP (M&A) DOANH NGHIỆP
Quy định mới cung cấp hướng dẫn rõ ràng cho các nghiệp vụ phức tạp như đánh giá lại tài sản, ghi nhận chênh lệch vốn khi M&A.
Điều này giúp các thương vụ M&A và chuyển đổi mô hình trở nên thống nhất, tránh tình trạng "mỗi kế toán ghi một kiểu" như trước đây.